GÜMRÜKSÜZ SATIŞ MAĞAZALARI (DUTY FREE SHOP)
KURULUŞU BELGE DÜZENİ VE VERGİ UYGULAMASI
I- GİRİŞ
Gümrük hattı dışı eşya satış mağazaları (duty free shop): Türkiye’ye gelen veya Türkiye’den giden yolcular ile transit yolculara, diplomatik muafiyetten yararlananlara, yabancı basın yayın organlarının yabancı uyruklu mensuplarına, İstanbul Boğazı ve Çanakkale Boğazı’ndan transit geçen gemilere, yat limanlarına gelip giden veya kışlayan yat ve tekne sahiplerine, Gümrük Müsteşarlığınca belirlenecek diğer kişilere satış yapmak üzere açılan gümrüksüz olarak eşya satışı yapan kuruluşlardır.
II- FREE-SHOP MAĞAZALARINA İLİŞKİN DÜZENLEME
Kısaca Free-Shop mağazası olarak adlandırılan Gümrük Hattı Dışı Eşya Satış Mağazalarına ilişkin düzenleme esas olarak Gümrük Müsteşarlığı tarafından çıkartılan Gümrüksüz Satış Mağazaları Yönetmeliği nde yer almıştır. Bu yönetmeliğe göre
Mağaza ve depo açma izni verilebilecek olanlar
(1) Bu Yönetmelik hükümleri uyarınca mağaza ve depo açma izni verilebilecek olanlar şunlardır:
a) Kamu kuruluşları,
b) 29/6/1956 tarihli ve 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre kurulmuş limited veya anonim şirketler.
(2) Birinci fıkranın (b) bendinde belirtilen şirketlerin;
a) Asgari beş yıldır faaliyette bulunuyor,
b) Ödenmiş sermayeleri ve ihtiyatları toplamının en az 500.000 (beşyüzbin) YTL,
c) Son beş yılda ödediği kurumlar vergisinin basit ortalamasının en az 20.000 (yirmibin) YTL,
olması şarttır.
(3) Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği yılı izleyen yıllarda yapılan başvurularda son beş yılda ödenen kurumlar vergisinin basit ortalaması olarak aranacak tutar, başvurudan önceki yılda uygulanan tutarın Maliye Bakanlığınca yine o yıl için tespit ve ilan olunan yeniden değerleme oranında arttırılması suretiyle bulunur.
Başvuru için aranan şartlar
(1) Mağaza ve depo açma izni başvurularında aşağıdaki şartlar aranır:
a) Yönetim Kurulu üyeleri ve şirket sermayesinin %10 undan fazlasına sahip olanlarının affa uğramış olsalar dahi, hırsızlık, emniyeti suistimal, dolandırıcılık, yalan yere şahadet, yalan yere yemin, suç tasnii, iftira, irtikap, rüşvet ve ihtilas cürümlerinden biri dolayısıyla hapis cezası veya 10/7/2003 tarihli ve 4926 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu ile 20/2/1930 tarihli ve 1567 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanuna muhalefetten mahkûmiyetinin bulunmaması,
b) 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 359 uncu maddesinde (1/1/1999 tarihinden önceki dönem için aynı Kanunun 344 üncü maddesinin 1 ila 6 numaralı bentlerinde) belirtilen fiilleri işlememiş olmak,
c) Bu Yönetmeliğin ekinde yer alan örneğe uygun ve noter huzurunda düzenlenen taahhütname (Ek-1) verilmesi,
ç) Depo ve mağaza olarak açıp işletilecek yerin başvuru sahibine ait olmaması durumunda tasarruf ve intifa senetlerinin veya bu yerin kiralandığını gösteren sözleşmenin ibraz edilmesi,
d) Mağaza ve depo işletmeciliği nedeniyle Devlete (ikmalen, re’sen ve idarece tarh olunan vergiler nedeniyle mükellefçe idarî yargı mercilerinde açılan davalara ilişkin olup kesinleşmemiş olanlar hariç) vergi borcu bulunmaması,
e) Mağaza ve depo binasının ve eklentilerinin yerini, cinsini, alanını ve hacmini, büroların iç ve dış tertiplerini gösteren resmî plan veya krokileri ile mağaza ve deponun bulunduğu bina ve eklentilerinin iç ve dış fotoğraflarının ibraz edilmesi.
(2) Birinci fıkranın (a) bendinde belirtilen yönetim kurulu üyelerinden ve şirket sermayesinin %10 undan fazlasına sahip olanlardan Türkiye’de ikamet etmeyenlerin yurt dışında mukim olduklarına ilişkin belge ibraz etmeleri hâlinde Türkiye’de adlî sicil kayıtlarının bulunmadığına ilişkin belge ibraz etmeleri istenmez.
"(3) Gümrüksüz satış mağazası açılmak istenilen her bir gümrük kapısı ve yerde mağaza işletmeciliği tek bir işletici tarafından yapılır. Her bir gümrük kapısı ve yerde bulunan mağaza için açma ve işletme izni başvuruları ayrı ayrı yapılarak sonuçlandırılır. Kamu kurum ve kuruluşları mülkiyetinde veya tasarrufu altında bulundurduğu gümrük kapısı ve yerlerdeki gümrüksüz satış mağazalarının işletme hakkını tek bir işletici tarafından işletilmek şartı ile ihale mevzuatı hükümlerine göre kiraya verebilir. Özel hukuk tüzel kişileri, kamu kurum ve kuruluşları tarafından kendilerine verilen işletme hakkını, özel hukuk sözleşmeleri çerçevesinde üçüncü kişilere devredebilir."
“(4) Giriş sınır kapılarında mağaza açılabilmesi için başvuru tarihinden önceki aydan başlamak üzere oniki ay içinde toplam en az 30.000 yolcunun giriş; çıkış sınır kapılarında mağaza açılabilmesi için en az 10.000 yolcu, nakil vasıtası sürücü ve hizmetlisinin çıkış yapmış olması gerekir. Yat limanları konusundaki özel durumları sonuçlandırmaya Müsteşarlık yetkilidir.”
(5) İstanbul Boğazı ve Çanakkale Boğazı’ndan transit geçen gemilere satış yapacak mağaza açma izni almak için başvuracaklarda ayrıca aşağıdaki şartlar da aranır.
a) Gümrük denetimine tabi gemilere sefer yapacak deniz araçlarına mahsus izin belgesi bulunan en az 1 adet deniz hizmet teknesi,
b) Mağaza adına düzenlenmiş VHF cihazı (deniz haberleşme cihazı) işletme izni,
c) Deniz Ticaret Odasına kayıt.
“(6) Başvuru için aranan şartların kaybedilmesi halinde mağaza ve depoların faaliyetine son verilir.”
“(7) Yolcu çıkışı yapılan sınır kapıları ile sınırlı olmak üzere mağaza işletmeciliği tek bir işletmeci firma tarafından yapılan yerlerde alkollü içki, tütün ve tütün mamulleri dışında eşya satışı yapmak üzere yapılan mağaza açma taleplerinde izin, bu Yönetmelikte belirtilen gümrüksüz satış mağazası faaliyetinde bulunabilme şartlarını taşıyan ve asıl işletici firma ile işletme sözleşmesi bulunan firmalara verilir.”
“(8) Diplomatik muafiyetlerden yararlananlar ile yabancı basın yayın organlarının yabancı uyruklu mensuplarına satış yapmak üzere Ankara’da Esenboğa hava sınır kapısında 1 adet, İstanbul’da Karaköy Limanı deniz sınır kapısında 1 adet olmak üzere toplam 2 adet mağaza açılmasına izin verilir.”
“(9) İstanbul Boğazı ve Çanakkale Boğazı’ndan transit geçen gemilere kumanya olarak satış yapmak üzere İstanbul Boğazı’nda 1 adet, Çanakkale Boğazı’nda 1 adet olmak üzere toplam 2 adet mağaza açılmasına izin verilir.”
“(10) Açılması talep edilen tüm mağaza veya depolar kara, hava, deniz, demir yolu sınır kapıları itibarıyla Türkiye Gümrük Bölgesine giriş ve çıkış yerleri içinde yer alır.”
Başvuru mercii
(1) Depo ve mağaza açmak isteyenler bu Yönetmeliğin 5 inci ve 6 ncı maddelerinde belirtilen şartların varlığını kanıtlayan belgelerle birlikte depo ve mağazanın denetimi altında bulunacağı gümrük müdürlüğüne başvururlar.
(2) Gümrük müdürlüğü başvuru belgelerini inceler, eksiklikleri varsa tamamlattırır ve oluşturulacak heyet tarafından düzenlenen görgü raporunu da ekleyerek görüşü ile birlikte bütün belgeleri, bağlı bulunduğu gümrük ve muhafaza başmüdürlüğüne gönderir. Gümrük ve muhafaza başmüdürlüğü bu belgeler üzerinde gerekli incelemeyi yapar, görüşünü de belirtmek suretiyle değerlendirilmek üzere bütün belgeleri Müsteşarlığa (Gümrükler Genel Müdürlüğü) intikal ettirir.
Faaliyete geçebilmek için aranan şartlar
(1) Faaliyete geçebilmek için aranan şartlar aşağıda belirtilmiştir.
a) Yapılacak inceleme sonucunda, gümrük idaresinin personel ve fizikî imkânlarının denetimi sağlayamayacağı anlaşılan yerlerde, mağaza açılmasına izin verilebilmesi veya faaliyete geçilebilmesi için bu eksikliğin giderilmesi beklenir.
b) Teminat: Faaliyete geçebilmek için kamu kuruluşları dışındaki firmalarca mağazaların faaliyet konuları ve yerlerine göre Gümrük Kanunu uyarınca aranacak vergi ve cezaya karşılık olmak üzere, Müsteşarlıkça belirlenecek tutardaki nakdin veya banka teminat mektubunun veya hazine tahvil ve bonolarının teminat olarak mağazanın denetimi altında bulunduğu gümrük müdürlüğüne teslim edilmesi gerekir. Gümrük müdürlüğü keyfiyeti Müsteşarlığa (Gümrükler Genel Müdürlüğü) bildirir.
c) Faaliyete geçebilmek için Müsteşarlıkça zorunlu uygulamaya konulan bilgisayar sistemine dâhil olunması gerekir.
ç) Süre: Mağaza açma izni verilenlerin izin yazısının kendilerine tebliğ tarihini izleyen günden itibaren 6 (altı) ay içinde faaliyete geçmeleri gerekir. Bu süre içinde faaliyete geçilmemesi hâlinde verilen izin iptal edilir ve alınan teminat iade edilir. Mağaza açmak için yeniden başvurulabilir.
Mağazaların faaliyet konusu
(1) Mağazalar bulundukları yerlere ve satış yetkilerine göre aşağıda belirtilen şekilde faaliyet gösterirler.
a) Yolcu girişi yapılan sınır kapılarında açılan mağazalar Türkiye’ye giriş yapan yolculara;
1) Satış tarihinde yürürlükte bulunan gümrük mevzuatına göre gümrük vergileri ödenmeksizin yurda ithal edilebilecek Zatî Eşya Listesinde yer alan eşyayı,
2) Satış tarihinde yürürlükte bulunan gümrük mevzuatına göre gümrük vergileri ödenmeksizin yurda ithal edilebilecek yolcu beraberi hediyelik eşyayı,
3) Satış tarihinde yürürlükte bulunan gümrük mevzuatına göre gümrük vergileri ödenmek suretiyle yolcu beraberinde ithal edilebilecek hediyelik eşyayı,
4) Müsteşarlıkça uygun bulunacak eşyayı,
b) Yolcu çıkışı yapılan sınır kapılarında açılan mağazalar, Türkiye’den çıkış yapan yolculara, transit yolculara, Türkiye’den çıkış yapan nakil vasıtaları sürücü ve hizmetlilerine;
1) Satış tarihinde yürürlükte bulunan Zatî Eşya Listesinde kayıtlı eşyayı,
2) Satış tarihinde yürürlükte bulunan mevzuata göre yolcu beraberinde ihraç edilebilecek ve hediye olabilecek miktar ve mahiyetteki eşyayı,
3) Miktarı ve mahiyeti Müsteşarlıkça belirlenen yolcu beraberindeki yerli eşyayı,
4) Müsteşarlıkça uygun bulunacak eşyayı,
c) Diplomatik muafiyetlerden yararlananlar ile yabancı basın yayın organlarının yabancı uyruklu mensuplarına satış yapmak üzere Müsteşarlıkça belirlenecek mağazalar; cins, miktar ve kıymeti Dışişleri Bakanlığı ya da Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü tarafından onaylanmış takrirde belirtilen eşyayı,
ç) İstanbul Boğazı ve Çanakkale Boğazı’ndan transit geçen gemilere satış yapabilecek mağazalar; miktarı Müsteşarlıkça belirlenecek alkollü ve alkolsüz içecekler ile tütün mamullerini,
d) Yat sahiplerine satış yapmak üzere yat limanlarında açılacak mağazalar; buraya gelip giden, kışlayan yat ve teknelerde kullanılacak, miktar ve mahiyeti Müsteşarlıkça belirlenecek malzeme, teçhizat, tesisat ve avadanlıkları,
satabilir.
“(2) Müsteşarlık çıkışta yolcular, nakil vasıtaları sürücüleri ve hizmetlileri için kara, hava, deniz ve demir yolu sınır kapılarının özellikleri ve mağazaların faaliyet konularını dikkate alarak birinci fıkrada belirtilen limitleri ve miktarları 5 misline kadar arttırabilir.”
(3) Türkiye’ye giriş ya da çıkış yapan yolcular 1 inci fıkranın (a) ve (b) bentlerinde belirtilen eşyayı uçakta da satın alabilirler. Ancak, uçakta satış mağazasının bulunmadığı yerlerde yolculara yönelik mağazalardan da uçaklara eşya satışına Müsteşarlıkça izin verilebilir.
(4) Nakil vasıtaları sürücüleri ve hizmetlileri girişte 1 karton sigara, en fazla 100 cl’lik 1 adet alkollü içki ve en fazla 120 ml’lik 1 adet parfümü yolcu girişi yapılan sınır kapılarında açılan mağazalardan satın alabilirler. Ancak, kara nakil vasıtaları sürücüleri ve hizmetlileri, seyahat ettikleri ülkede, en az üç gün kalmadan dönmeleri hâlinde girişte bu haktan yararlanamazlar.
(5) 18 yaşın altındakilere alkollü içki ve tütün mamulleri satılamaz.
(6) Yurda ithal edilecek eşyanın gümrük muayenesinden geçmeden önce alınması şarttır.
"(7) Mağazalarda esas itibarıyla serbest dolaşıma girmemiş yabancı menşeli eşya satılır. Yerli üretim eşyasının sadece çıkışa ve transite yönelik satılmasına Müsteşarlıkça müsaade edilebilir. Bu eşyanın üzerindeki dâhilî vergilerin tahsili, istisna ve muafiyeti vergi kanunlarının ilgili hükümleri çerçevesinde yürütülür."
“(8) Uçakta satış mağazaları ve hava yolu şirketleri, eşyanın mağazaya alınmasından uçakta satışına kadar geçen süreçte doğacak eksiklik ve suistimalden dolayı uygulanacak idarî yaptırımlardan, ayrı ayrı sorumlu olacağına dair bu Yönetmeliğin ekinde yer alan Ek 2 sayılı Uçakta Satış Mağazası İşleticileri ve Bunlarla Anlaşmalı Hava Yolu Şirketlerinden Alınacak Taahhütname Örneğini ibraz etmek zorundadır.”
Mağazaların devri
(1) Gümrüksüz satış mağazaları ve depoları Müsteşarlıktan izin alınmaksızın başkalarına devredilemez. Devir taleplerinde, devralacak firmalar için bu Yönetmeliğin 5 inci ve 6 ncı maddelerinde belirlenen mağaza ve depo açma ve işletme izni verilebilmesi için gerekli şartların tümü aranır.
(2) Yeni kurulmuş şirkette, kurucu ortaklarından birinin bu Yönetmeliğin 5 inci maddesinin ikinci fıkrasının (a) bendinde aranılan en az beş yıl süreyle faaliyette bulunmuş olması halinde, tüzel kişiliğin beş yıldan beri faaliyette bulunma şartı aranmaz"(25.07.2007 tarih 26593 nolu resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe girdi)
III- KAYIT VE BELGE DÜZENİ
Defter ve belgeler
(1) Mağaza ve depo açma izni alanlar aşağıdaki defter ve belgeleri bilgisayar ortamında tutmak ve düzenlemek zorundadırlar.
a) Antrepo Giriş-Çıkış Defteri,
b) Satış Belgesi,
c) Satış Listesi,
ç) Aylık Satış Listesi,
d) Eşya Yollama Kâğıdı,
e) Stok Cetveli.
Mağaza veya depo giriş-çıkış defteri
(1) Antrepo Giriş-Çıkış Defteri; depoya veya mağazaya alınan ve depodan veya mağazadan çıkan her beyanname veya Eşya Yollama Kâğıdı veya satış listesi muhteviyatı eşyaya ait işlemlerin tarih sırası itibarıyla kaydedildiği defterdir. Her depo ve mağaza için ayrı ayrı tutulur.
(2) Antrepo Giriş-Çıkış Defteri müteselsil sıra numaralı olur.
Tasdik zamanı
Antrepo Giriş-Çıkış Defterinin,
a) Öteden beri faaliyete devam edenler için defterin kullanılacağı yıldan önce gelen son ayda,
b) Yeni faaliyete geçenler için faaliyete geçmeden önce,
c) Defter yapraklarının dolması hâlinde yaprakların kullanılmaya başlanmasından önce,
tasdik ettirilmesi mecburidir.
Tasdik makamı
(1) Antrepo Giriş-Çıkış Defteri, mağaza ve deponun bulunduğu yerdeki notere veya noterlik görevini ifa ile mükellef olanlara tasdik ettirilir.
Tasdik şerhi
(1) Noterlerin yapacağı tasdik şerhi Antrepo Giriş-Çıkış Defterinin ilk sahifesine yazılır ve aşağıdaki bilgileri içerir:
a) Firma unvanı,
b) İş adresi,
c) Defterin nevi,
ç) Defterin kaç sahifeden ibaret olduğu,
d) Defterin kullanılacağı dönem,
e) Firmanın denetimi altında bulunduğu gümrük idaresi,
f) Tasdik tarihi,
g) Tasdik numarası,
ğ) Tasdiki yapan makamın mühür ve imzası.
Tasdik şekli
(1) Antrepo Giriş-Çıkış Defteri aşağıdaki şekilde tasdik edilir.
a) Defterler sayfa numarası izlediği saptanarak noterce tasdiklenir.
b) Mağaza ve depo sahipleri bir yıl içinde kullanacaklarını tahmin ettikleri sayıdaki yaprağı (a) bendinde belirtilen esasa göre tasdik ettirirler. Tasdikli yapraklar bittiği takdirde yeni yapraklar kullanılmadan önce tasdik ettirilir. Tasdik makamı aynı takvim yılında mükerrer olmayacak şekilde ilave yaprak sayısını ilk tasdik şerhinin altına kaydeder ve bu kaydı usulüne göre tasdik eder.
Kayıt zamanı ve şekli
(1) Antrepo Giriş-Çıkış Defteri, depoya ve mağazaya giren ve çıkan eşyanın izlenmesi için kullanılır. Kayıtlar beyanname, eşya yollama kâğıtları ve satış listesine dayanılarak yapılır ve en az aşağıdaki bilgileri içerir:
a) Eşyanın depoya veya mağazaya giriş tarihi,
b) Eşyaya ilişkin beyanname, Eşya Yollama Kâğıdı veya satış listesinin tarihi ve numarası,
c) Eşyanın cinsi, kodu ve miktarı,
ç) Eşyanın nereden/nereye gönderildiği,
d) Eşyanın depodan veya mağazadan çıkış tarihi.
(2) Depo ve mağazalarda önceki yıllardan kalan eşya, mali yılbaşında yapılan sayımlara istinaden ayrı bir sütun oluşturularak eşyanın Türkiye’de ilk defa mağaza veya depoya alındığı yer ve beyannamenin tescil sayısı ve tarihi de belirtilmek suretiyle kaydedilir.
(3) Deftere kayıtların en geç 10 gün içinde yapılması zorunludur.
(4) Antrepo Giriş-Çıkış Defteri bu Yönetmeliğin 34 üncü maddesinde geçen kişilere istendiği takdirde ibraz edilmek üzere mağaza ve depo sahiplerince saklanmak zorundadır.
Satış belgesi
(1) Mağazalarda yapılan satışta, satıcı, alıcı ve satışa konu eşyaya ilişkin bilgileri içeren ve düzenleyen tarafından tarihine ve sıra numarasına göre saklanması zorunlu olan satış fişi ya da fatura düzenlenir.
(2) Satış belgesinde en az aşağıdaki bilgiler bulunur:
a) Düzenleme tarihi, seri ve sıra numarası,
b) Alıcının adı soyadı,
c) Düzenleyen mağazanın adı ve adresi,
"ç) Yurt dışına gidecek olan yolcular için biniş kartı veya pasaport numarası, yurt dışından gelen yolcular için pasaport numarası, transit yolcular için karaya çıkış kartı numarası veya pasaport numarası,"
d) Satılan eşyanın kod numarası, nevi, satış fiyatı,
e) Satış saati,
f) Satışı yapan mağaza görevlisinin adı, soyadı veya bu görevliyi belirleyen her türlü tanıtıcı işaret.
(3) Satış belgesi, seri/sıra numarasına göre teselsül ettirilir ve iki nüsha olarak düzenlenir.
(4) Müsteşarlık, satış belgesinde yukarıdaki fıkralarda belirtilen bilgiler dışında ek bilgi kaydını istemeye veya bu bilgiler olmaksızın satış belgesi düzenleme izni vermeye yetkilidir.
Satış belgesi kullanma mecburiyeti
(1) Mağazalar sattıkları eşya için satış belgesi vermek ve müşteri de söz konusu belgeleri istemek ve almak mecburiyetindedir.
Satış Listesi
(1) Gemiye verilen eşyayı göstermek için Yönetmeliğe ekli örneğe uygun olarak üç nüsha Satış Listesi (Ek-3) düzenlenir.
Satış Listesinde bulunacak bilgiler
(1) Satış Listesi her takvim yılı başından itibaren teselsül ettirilir ve en az aşağıdaki bilgileri içerir:
a) Firma unvanı,
b) Eşyanın cinsi, nevi, miktarı ve tutarı,
c) Satış belgesinin tarihi ve numarası,
ç) Gemi adı.
Aylık Satış Listesi
(1) Mağazalar sattıkları eşyanın cinsini ve miktarını tespit etmek üzere Yönetmeliğe ekli örneğe uygun olarak her ay Aylık Satış Listesi (Ek-4) düzenler.
(2) Aylık Satış Listesinde en az aşağıdaki bilgiler bulunur:
a) Düzenleyen mağazanın adı,
b) Eşyanın cinsi, kod numarası ve satılan miktarı ile tutarı,
c) Listenin ait olduğu dönem.
Aylık Satış Listesi nizamı
Aylık Satış Listesi, her ay satılan eşyaya ilişkin satış belgesi esas alınarak düzenlenir. Aylık Satış Listeleri biri asıl üç nüsha düzenlenir ve listenin aslı en geç müteakip ayın 3 üncü günü akşamına kadar mağazanın bağlı bulunduğu gümrük müdürlüğüne verilir. Bir nüshası depoya gönderilir, bir nüshası da satış mağazasında saklanır.
Eşya Yollama Kâğıdı
Aynı gümrük müdürlüğü denetimi altında bulunan mağazadan mağazaya, depodan mağazaya ve mağazadan depoya eşya sevkinde Yönetmeliğe ekli örneğe uygun Eşya Yollama Kâğıdı (Ek-5) kullanılır.
Eşya Yollama Kâğıdında bulunacak bilgiler
Eşya Yollama Kâğıdı her takvim yılı başından itibaren birden başlayarak teselsül ettirilir ve aşağıdaki bilgileri içerir:
a) Düzenleme tarihi ve sıra numarası,
b) Eşyanın ait olduğu gümrük beyannamesinin tarihi ve sayısı ile depo ve mağazanın ismi, eşyayı teslim alanın adı, soyadı ile imzası,
c) Eşyanın kod numarası, cinsi, adedi veya miktarı,
ç) Eşyayı teslim alan mağaza görevlisinin adı, soyadı, ya da tanıtıcı işareti.
Stok Cetveli
(1) Stok Cetveli, gerek depo gerekse mağazada dörder aylık dönemler itibarıyla ocak, mayıs ve eylül aylarında dönem başı mevcudunu göstermek üzere Yönetmeliğe ekli örneğe uygun olarak iki nüsha olarak düzenlenen bir cetveldir (Ek-6). Düzenlenen Stok Cetvellerinin bir nüshası bağlı bulunan gümrük müdürlüğüne verilir, diğer nüshaları da mağaza veya depoda saklanır.
(2) Stok Cetvelinde aşağıdaki bilgiler bulunur:
a) Mağazanın veya deponun adı ve cetvelin ait olduğu dönem,
b) Dönem başındaki eşya cinsi ile mevcudu, dönem içinde giren ve çıkan eşya miktarı ve dönem sonu mevcudu.
(3) Eşya kod numarası ve cinsine göre sütunlara ayrılmış stok cetvellerinde, dönem başı mevcudu ile dönem sonu mevcudu tek kalemde, dönem içinde giren ve çıkan ise ayrı ayrı gösterilir.
Eşya Hareketleri ve Satışlara İlişkin Usul ve Esaslar
Depoya eşya alınması
(1) Depoya eşya konulması işlemleri, Gümrük Kanununda ve Gümrük Yönetmeliğinde belirlenen usul ve esaslara tabidir.
Depodan eşya çıkarılması
(1) Depodan diğer bir depoya eşya, gümrük beyannamesi ile sevk edilir. Bunun için düzenlenecek üç nüsha beyannamenin bir nüshası eşyayı sevk eden gümrük müdürlüğünde kalır, iki nüshası eşya ile birlikte gönderilir. Varış gümrüğünce eşyanın depoya alınmasından sonra beyannamenin bir nüshası alıkonulur, diğer nüsha eşyayı sevk eden gümrük müdürlüğüne iade edilir. Eşya varış yerindeki depoya gümrük beyannamesi düzenlenerek alınır. Tasdikli beyanname nüshasını alan eşyanın sevk edildiği gümrük müdürlüğünce gerekli kayıt işlemleri Gümrük Yönetmeliğindeki esaslara göre yapılır.
(2) Depodan aynı gümrük idaresi denetimi altında olmayan bir mağazaya eşya gönderilmesi hâlinde gümrük beyannamesi düzenlenir ve birinci fıkraya göre işlem yapılır.
(3) Depodan aynı gümrük müdürlüğü denetimi altında bulunan mağazaya eşya sevki için dört nüsha Eşya Yollama Kâğıdı düzenlenir. Eşya Yollama Kâğıdının bir nüshası depoda kalır diğer nüshalar eşya ile birlikte gönderilir. Üç nüshası da ilgili gümrük memuru ve mağaza yetkilisi tarafından imzalandıktan sonra, bir nüshası mağazada bırakılır, bir nüshası depoya gönderilir ve depoda kalan ilk nüshaya eklenir, son nüsha da gümrük müdürlüğünün özet beyan servisine verilir ve özet beyan servisince Eşya Yollama Kâğıdı ait olduğu beyannameye eklenir. Eşya Yollama Kâğıdı muhteviyatı eşya, mağazaya gümrük müdürlüğünün görevlendireceği gümrük veya muhafaza memurunun refakatinde sevk edilir.
(4) Ayrı ayrı beyannameler ile depoya alınan eşyanın sevki durumunda eşyanın ait olduğu her bir gümrük beyannamesinin tarih ve sayısının ayrı ayrı Eşya Yollama Kâğıdında belirtilmesi zorunludur.
(5) Firmanın deposundan ancak kendi mağazasına eşya sevki yapılabilir.
(6) Satışına izin verilmeyen eşya depodan satış mağazasına sevk edilemez.
(7) Mağazaya gönderilen eşyanın depoya iadesi mümkündür.
(8) Bu maddede yazılı esaslar mağazadan depoya eşya iadesinde de geçerlidir.
Mağazaya eşya alınması ve mağazalar arası nakil
(1) Gümrük beyannamesi veya Eşya Yollama Kâğıdı ile mağazaya gelen eşya bu Yönetmeliğin 18 inci maddesinde belirtilen şartlar dâhilinde kayıt altına alınır.
(2) Bir firmanın farklı gümrük müdürlüğü denetimi altında bulunan bir mağazasından bir diğer mağazasına eşya nakli gümrük idaresinin iznine bağlıdır.
(3) Mağaza işletmeciliği yapan firmaların deposundan mağazasına veya mağazasından deposuna veya deposundan deposuna veya mağazasından mağazasına yapılan eşya nakli esnasında eşyaya isabet eden gümrük vergileri toplamının ilgili firmanın mağazalarının tamamı için verilmiş olan toplam teminat tutarını aşması hâlinde aşan kısım için ayrıca teminat alınır.
(4) Söz konusu eşya için bu Yönetmeliğin 29 uncu maddesinin birinci fıkrasında belirtilen işlemler yapılır.
Eşyanın satışı
(1) Mağazadan eşya satışı bu Yönetmeliğin 19 uncu maddesinde belirtilen belgeler ile Yeni Türk Lirası veya konvertibl yabancı para cinsinden her türlü ödeme aracıyla aşağıda sayılan kişilere veya yerlere yapılır.
a) Yolculara Eşya Satışı: Satışın bizzat yolcuların kendisine yapılması esastır. Vekâlet ve pasaport ibraz edilse dahi yolcu dışındaki bir kişiye satış yapılması mümkün değildir. Yolculara satılan eşyanın vergiye ya da bandrole tabi olması hâlinde, verginin ya da bandrolün tahsil edildiğine dair belge mağaza görevlisine ibraz edilmeden eşya teslim edilmez.
b) Gemilere Eşya Satışı: İstanbul Boğazı ve Çanakkale Boğazı’ndan transit geçen gemilere kumanya olarak verilecek eşya; mağazalardan eşyanın cinsini ve miktarını gösteren talep formuna istinaden yetkili bir personel (gemi kaptanı ya da gemi kâtibi) tarafından teslim alınır. Satılan eşya için her bir sefer itibarıyla tek bir satış belgesi düzenlenir. Satılan eşyanın kod numarasını, nevini, miktarını ve satış fiyatını gösteren üç nüsha Satış Listesi (Ek-3) düzenlenerek listenin bir nüshası satış belgesi ile birlikte alıcıya verilir. Listenin bir nüshası satış belgesinin mağazada kalacak nüshasına eklenir, üçüncü nüshası ise saklanmak üzere gümrük müdürlüğüne ibraz edilir.
c) Uçaklara Eşya Teslimi: Yabancı ülkelere sefer yapan uçaklarda satışa sunulacak eşya; mağazalardan eşyanın cinsini ve miktarını gösteren talep formuna istinaden yetkili bir personel (uçak pilotu ya da kabin amiri) tarafından gümrük memuru refakati ve nezaretinde teslim alınır ve aşağıdaki şekilde işlem yapılır.
1) Teslim edilen eşya için her bir sefer itibarıyla tek bir satış belgesi düzenlenir. Teslim edilen eşyanın kod numarasını, nevini, miktarını ve satış fiyatını gösteren beş nüsha Teslim ve İade Listesi (Ek-7) düzenlenerek listenin üç nüshası eşya ile birlikte teslim edilir. Listenin bir nüshası mağazada kalır ve bilgisayar sistemine veri girişi yapılır, bir nüshası ise saklanmak üzere gümrük müdürlüğüne verilir.
2) Hava yolu şirketi uçak içinde satılmayıp iade edilecek eşyayı Teslim ve İade Listesine kaydeder. Ayrıca, uçuşun bitimini müteakip 72 saat içinde satış yapılan alıcı adı kayıtlı olan, üç nüsha Uçak İçi Satış Listesini (Ek-8) hazırlar. Her iki listeden birer nüsha mağazaya, birer nüsha da gümrük müdürlüğüne verilir.
"3) Gümrük müdürlüğü, Teslim ve İade Listesi ile Uçak İçi Satış Listesini daha önce ibraz edilen Teslim ve İade Listesi ile birleştirir ve eşya iadesi varsa eşyanın gümrük memuru nezaretinde mağazaya iade edilmesine izin verir."
4) Uçak İçi Satış Listesini teslim alan mağaza yetkilisi 24 saat içinde bu bilgileri bilgisayar sistemine aktararak gümrük idaresinin denetimine sunar.
ç) Yat Sahiplerine Eşya Satışı: Yat sahipleri, yat limanlarında mağazalardan satın aldıkları eşya için düzenlenen satış belgelerini gümrük müdürlüğüne ibraz ederek gümrük beyannamesi düzenlettirmek zorundadırlar.
d) Diplomatik muafiyetlerden faydalananlara Dışişleri Bakanlığınca onaylanmış, yabancı basın yayın organlarının yabancı uyruklu mensuplarına ise Başbakanlık Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü tarafından düzenlenmiş ilgili gümrük müdürlüğünce tescil edilmiş takrirler karşılığında satış yapılır.
Sarf malzemeleri
(1) Gümrüksüz satış mağazalarında satışa sunulan eşyanın tanıtımında kullanılan ve alıcıya bedelsiz olarak sunulan testerler ile satılan eşyanın konulduğu ambalaj malzemelerine mağazada satılan diğer mallara uygulanan işlemler uygulanmaz.
Yıllık sayım
Depo ve mağazanın yıllık normal sayımları Gümrük Kanunu ile Gümrük Yönetmeliğinin ilgili maddesinde belirtilen esaslar dâhilinde yapılır. Depo ve mağaza sayımlarında bulunacak heyete ilgili gümrük müdürü tarafından tayin edilecek en az şef seviyesinde bir memur başkanlık eder.
IV-FREE SHOP MAĞAZALARINDA VERGİ UYGULAMASI
A-Kurumlar Vergisi
Kurumlar Vergisinin yukarıda belirtilen hükümleri göz önüne alındığında Limited veya Anonim bir şirkete bağlı olarak açılan free-shop mağazasında gerçekleştirilen faaliyetler dolayısıyla elde edilen kazançların merkez tarafından verilecek kurumlar vergisi beyannamesine dahil edilerek vergilendirilmesi gerekmektedir. Vergilendirilen kazanç üzerinden %20 kurumlar vergisi alınır.
B-Vergi Usul Kanunu
Buna göre, merkez işyerinden free-shop mağazasına yapılacak mal teslimlerinde fatura düzenlenmemesi, düzenlenecek sevk irsaliyesi ile malların sevk edilmesi gerekmektedir.
213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 176-185’inci maddelerinde tutulacak defterler belirlenmiş olup şirketin free-shop mağazalarında kullanmak üzere ayrı bir Kanuni defter tasdik ettirmesine gerek bulunmayıp işlemlerin merkez muhasebe kayıtları içerisinde ayrı hesaplarda izlenmesi mümkündür. Kayıtlar yapılırken Gümrük Hattı Dışı Eşya Satış Mağazaları ve Depoları Yönetmelik hükümlerinin de göz önünde bulundurulması gerekir.
3100 Sayılı Katma Değer Vergisi Mükelleflerinin Ödeme Kaydedici Cihazları Kullanmaları Mecburiyeti Hakkında Kanunla perakende ticaretle uğraşan veya hizmet ifa eden 1. ve 2. sınıf tacirlere Vergi Usul Kanununa göre fatura düzenleme mecburiyeti olmayan satışlarının belgelendirilmesi için ödeme kaydedici cihazları kullanma mecburiyeti getirilmiştir. Free-Shop Mağazalarında Vergi Usul Kanununa göre fatura düzenleme mecburiyeti dışında kalan satışların bulunması halinde bu satışların ödeme kaydedici cihaz kullanılmak suretiyle belgelendirilmesi gerekmektedir.
C-Katma Değer Vergisi
Gümrüksüz satış mağazalarına mal tesliminde bulunan mükelleflerin bu teslime ilişkin bedel üzerinden Katma Değer Vergisi Kanununun genel hükümleri çerçevesinde katma değer vergisi hesaplayarak beyan etmeleri gerekmektedir.
Gümrük mevzuatına göre gümrük antreposu sayılan gümrüksüz satış mağazalarının gerçekleştirdikleri teslimler Katma Değer Vergisi Kanununun 16 ncı maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi uyarınca katma değer vergisinden müstesnadır.
Gerçek kişilerin gümrüksüz satış mağazalarından aldıkları ve yukarıda açıklandığı şekilde Gümrük Kanununun 167 nci maddesi kapsamında gümrük vergisinden muaf tutulan malların ithali de Katma Değer Vergisi Kanununun 16 ncı maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında katma değer vergisine tabi değildir.
Gümrük mevzuatına göre, gümrük antreposu sayılan gümrüksüz satış mağazalarının T.C. gümrük bölgesi içinde faaliyet gösterdikleri kabul edilmektedir. Bu çerçevede söz konusu mağazalara yurt içinden yapılan teslimler, T.C. gümrük bölgesinden geçerek yurt dışındaki bir müşteriye vasıl olmadığından, hukuken ihracat teslimi sayılmamaktadır. Dolayısıyla, gümrüksüz satış mağazalarına yurt içinden yapılacak teslimler Katma Değer Vergisi Kanununun 1/1 inci maddesi gereğince katma değer vergisine tabidir. Mağazaların alışlarında yüklendikleri katma değer vergisi, anılan kanunun 30 uncu maddesinin (a) bendi gereğince, indirim veya iade konusu olmayıp, olayın özelliğine göre, gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınabilecektir. Bu mağazalara satışlar ihracat kapsamında değerlendirilmediğinden ödenen KDV (ve aynı şekilde ÖTV) gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınmaktadır.
Diğer taraftan, free-shop mağazalarının serbest bölge veya yurt dışından alışları KDV’nden istisnadır. Ancak free-shop mağazalarınca yurtdışından ithal edilen malların millileştirilmesi halinde KDV’ne tabi olacağı tabiidir. Gıda maddelerinde bu oran % 8 olarak uygulanır.
Katma Değer Vergisi Kanununun 17 nci maddenin 4 numaralı fıkrasına 5228 sayılı Kanun ile eklenen (o) bendi hükmü uyarınca, Gümrük antrepoları ve geçici depolama yerleri ile gümrük hizmetlerinin verildiği gümrüklü sahalarda; ithalat ve ihracat işlemlerine konu mallar için verilen ardiye, depolama ve terminal hizmetleri ile vergisiz satış yapılan işyerlerinin ve bu işyerlerine ait depo ve ardiye gibi bağımsız birimlerin kiralanması katma değer vergisinden istisna edilmiştir. Yapılan düzenlemeye göre 1.1.2004 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere gümrüklerdeki vergisiz mal satılan free-shop mağazaları ile bu mağazalara ait depo ve ardiye gibi bağımsız bölümlerin kiralanması işlemlerinde KDV
hesaplanmayacaktır.
D- Özel Tüketim Vergisi
Gümrüksüz satış mağazaları gümrük antreposu sayıldığından, bu mağazalar tarafından ÖTV'nin konusuna giren malların ithali ÖTV Kanununun 7/7 nci maddesine göre vergiden müstesna tutulacaktır. Bu mağazalar tarafından ithal edilen mallar antrepo rejimi kapsamında olduğu sürece ÖTV uygulanmayacaktır. Bu şekilde ÖTV istisnası uygulanan malların, Gümrük Kanununun 167. maddesinin birinci fıkrasının 4 ve 6/a bentleri kapsamında gerçek kişiler tarafından gümrük vergisinden muaf olarak yurda girişinde de ÖTV Kanununun 7/6 ncı maddesi gereğince ÖTV istisnası uygulanacaktır.
Ancak, yurt içindeki ÖTV mükellefleri tarafından imal edilerek gümrüksüz satış mağazalarına teslim edilen mallar T.C. gümrük bölgesinden çıkmadığından ve gümrüksüz satış mağazaları yurt dışındaki müşteri kapsamına girmediğinden, bu teslimlerde ÖTV yönünden ihracat istisnası uygulanmasına imkan bulunmamaktadır. Yurt içindeki mükelleflerin serbest dolaşımdaki mallarının bu mağazalara tesliminde antrepo rejimi uygulanması söz konusu olmadığından, ÖTV mükelleflerinin bu mağazalara yaptığı teslimlerde Kanunun 7/7 nci maddesine göre istisna uygulanması da mümkün değildir.
ÖTV Kanununda, yurt içindeki imalatçıların mallarının gümrüksüz satış mağazalarına tesliminde ÖTV istisnası uygulanması yönünde başka bir istisna hükmü bulunmamakta olup, Kanunun 10/1 inci maddesine göre, diğer kanunlarda yer alan bu yöndeki istisna ve muafiyet hükümleri ÖTV uygulamasında geçerli değildir.
Bu açıklamalara göre, ÖTV mükellefleri tarafından gümrüksüz satış mağazalarına yapılan teslimlerde ÖTV istisnası uygulanması veya ödenen ÖTV'nin iade edilmesi söz konusu değildir. Gümrüksüz satış mağazalarına yapılan teslimlerde vergi istisnası veya muafiyeti uygulanacağına dair diğer mevzuatlara göre yapılan düzenlemeler de ÖTV uygulamasında geçersizdir. Bu vergi Alkol, tütün ve lüks tüketim mallarına uygulanır. Gıda maddelerinde uygulanmaz.
Free-Shop mağazaları ile ilgili olarak önem kazanan konulardan birisi de Gümrük Hattı Dışı Eşya Satış Mağazaları ve Depoları Yönetmeliğinin 8.inci maddesine göre, mağazaya konulan eşya için Gümrük Müdürlüğüne teminat olarak verilecek teminat mektuplarının damga vergisi ve harçtan istisna olup olmadığıdır.
İhracat ve Yatırımlarda Damga Vergisi ve Harç İstisnası Uygulaması Hakkında 4 Seri No.lu Tebliğde Yabancı uyruklulara, turistlere ve yurt dışında çalışan Türk vatandaşlarına yapılan ve yıllık 100.000 ABD Dolarını aşan satış ve teslimler (free shop mağazalarında yapılan satışlar dahil) döviz kazandırıcı faaliyet olarak belirtilmiştir.
Anılan Tebliğe göre döviz kazandırıcı faaliyetler için uygulanacak damga vergisi ve harç istisnası, ilgili kuruluşlarca, bu konuda düzenlenmiş bulunan “Vergi, Resim ve Harç İstisnası Belgesi” veya özel durumlarda bu belgenin yerine geçmek üzere düzenlenen “Dahilde İşleme İzin Belgesi”nin ibrazı üzerine re’sen uygulanacaktır. Ancak, damga vergisi ve harç istisnasının uygulanabilmesi için, vergi ve harca konu işlemin sözü edilen belgenin geçerlilik süresi içerisinde yapılması şarttır.
Döviz kazandırıcı faaliyetlerde, Vergi, Resim ve Harç istisnası Belgesi kapsamında üstlenilen taahhüt ile ilgili olarak, kredi kuruluşlarınca belge kapsamındaki taahhüt tutarına kadar kullandırılan nakdi ve gayrinakdi krediler ile münhasıran bu kredilerle ilgili olarak verilen teminatın tamamı, damga vergisi ve harç istisnasından faydalandırılacaktır.
Yapılan açıklamalar göz önüne alındığında, Limited veya Anonim Şirketler tarafından free-shop mağazalarında yapılacak satışlar için temin edilecek mallara ilişkin olarak Gümrük Müdürlüğü'ne verilecek teminat mektuplarının yurtiçi kredi kuruluşlarından sağlanan gayrinakdi kredi olarak kabul edilmesi ve belgede yazılı taahhüt tutarını aşmayan kısmının damga vergisi ve harç istisnasından yararlanması gerekmektedir.
Ahmet Eroğlu
SMMM